پروفسور آرتو آپهام (پوپ) ، باستان شناس و مورخ شهير آمريكايي آثار هنري ايران مي گويد:

«در عهد پیغمبر مسجد جایی بود که مسلمانان آن جا جمع می‌شدند. پیغمبر در همان جا کارهای امّت را حلّ و فصل می‌کرد. قدیم ترین مساجد که فاتحان عرب در بصره، کوفه و فسطاط به پا کردند، نزدیک بود به دارالاماره؛ زیرا که مسجد تنها عبادتگاه قوم نبود؛ محّلی بود برای اجتماع عام. چنان که نام آن – جامع – نیز به درستی از این امر حکایت دارد. در دوره‌های بعد، اهل حدیث حلقه‌های خود را در مسجد بر پا می‌کردند و صوفّیه هم برای اعتکاف در مسجد خلوت می‌گزیدند. در مساجد حوزه‌هایی بود برای مقابله و تلاوت که در آن‌ها تجوید و قرائت قرآن نیز تعلیم می‌شد. چنانکه حلقه‌های اذکار – ذکر نام خدا – هم در مساجد تشکیل می‌یافت. در بعضی مساجد مجموعه‌های حدیث قرائت تعلیم می‌شد. این فواید گوناگون سبب می‌شد که بنای مسجد، هم راحت باشد و هم سودمند.

بدین گونه دراین ابنیهٔ عالی که به خداوند اهدا شده بود، هنر معماری، مفهوم انتزاعی را با هدف انتفاعی در هم آمیخت. البّته تنّوع و اختلاف نژاد اقوامی که سرزمین آن‌ها به وسیلهٔ اسلام فتح شد، از اسباب تنّوع شیوهٔ معماری در بین مسلمین بود.

شک نیست که اولین معماران قدیم اسلام برای آن که تصوّری را که از زیبای داشته‌اند تحقّق بخشند، وسیله ي دیگری نداشته‌اند جز آن که شیوه هنر قوم و کشور خود – ایران، بیزانس هند، شام و مصر – را مورد استفاده قرار دهند.

این گونه عناصر و اجزا که از معماری قدیم تر اخذ می‌شد، رفته رفته با هدف‌های دین جدید تطبیق می‌یافت و در تحّول معماری اسلامی تأثیر می‌بخشید.»