در جهان امروز، وسایل ارتباط جمعی از جمله روزنامه، مجله، رادیو، تلویزیون، سینما، اينترنت و … با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله افکار و عقاید عمومی، در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی را به عهده گرفته اند.
در روستايمان ايمن آبادوكروكلا نيز راديو همچنان از جايگاه خاصي نزد مردم برخوردار است. اما راديو به عنوان يك رسانه فراگير، سهل الوصول، همراه و بسيار ارزان قيمت، همچنان مخاطبان خاص خود را به همراه دارد.
امروز در تقويم ملي كشورمان روز راديو نام گرفته است، اما اينكه راديو چگونه بوجود آمده و در ايران چگونه كارش را آغاز نموده است، در اين گفتار به آن خواهيم پرداخت.
اختراع و آغاز به كار راديو در جهان:
در سال ۱۸۶۰ ميلادي (جيمز كلارك ماكس‌دل) فيزيك‌دان و رياضي‌دان اسكاتلندي، تئوري امواج الكترومغناطيسي را براي اولين بار عرضه كرد.
در سال ۱۸۸۷ (هنريشن هرتز)، مهندس و فيزيك‌دان آلماني نظريه ماكس دل را تاييد نمود. او موفق شد از نوسانات الكترونيكي براي انتقال امواج از محلي به محل ديگر بدون سيم استفاده‌كند. وي براي اولين‌بار موفق شد، امواج راديويي‌را در آزمايشگاه توليد كند. نام (هرتز) به صورت واژه‌اي بين‌المللي براي بيان فركانس‌هاي راديويي به كار مي‌رود.
پس از او (برانلي)فرانسوي درسال ۱۸۹۰ آزمايش‌هايي در اين زمينه انجام داد و بالاخره دانشمندي روسي به نام (الكساندر پوپوف) موجي را با دستگاهي كه شبيه دستگاه هرتز و برانلي بود اختراع و آنتن را به‌وجود آورد و به اين صورت يك دستگاه تلگراف مرس را ايجاد نمود. در مارس ۱۸۹۶ پوپوف اولين پيغام تلگرافي را به مسافت ۲۵۰ متري فرستاد.
اولين كسي كه متوجه شد، مي‌توان از بي‌سيم به‌عنوان يك وسيله ارتباطي استفاده نمود، (ماركوني) ايتاليايي بود كه بعدها به نام مخترع راديو معروف گرديد. وي در سال ۱۸۹۵ اولين خبر راديويي خود را به وسيله بي‌سيم در يك‌فاصله ۳ كيلومتري فرستاد.
در ژوئن سال ۱۸۹۶ در لندن اولين ايستگاه تلگرافي بدون سيم به كمك امواج الكترونيكي‌نمايش داده شد.
در سال ۱۸۹۷ به ايتاليا برگشت و يك ارتباط بي‌سيم بين دو كشتي جنگي در يك مسافت ۱۲كيلومتري ايجاد نمود و بالاخره در سال ۱۹۰۱ در تكميل اختراع خود موفق گرديد، علائم بي‌سيم را از يك طرف اقيانوس اطلس يعني از شهر (پل‌دو ) در انگلستان به آن طرف اقيانوس اطلس، شهر(سن ژان) آمريكا بفرستد.
مردم از اختراع ماركوني چنان به شور و هيجان آمده بودند، كه خواستار پخش صداي انسان از راديو شدند، اما چون لامپ‌هاي راديو ضعيف بود، سازندگان راديو بايد فكر بهتري مي‌كردند. به همين منظور در سال ۱۹۰۶ يك فيزيك‌دان آمريكايي به نام (دو فورست) لامپ سه الكتروني را اختراع كرد كه براي راديو الكتريسيته خيلي‌قابل استفاه بود. بعد از آن (روبرت فون ليئن) موفق به ساخت لامپ‌هاي قوي شد، اين لامپ‌ها تحول بزرگي در زمينه دستگاه‌هاي الكترونيكي به وجود آوردند.
در سال ۱۹۱۰ براي اولين‌بار صداي موسيقي و آواز اپراي (متروپولتين – نيويورك) در سراسر آمريكاي شمالي شنيده شد.
در سال ۱۹۱۳ جمعي از دانشمندان سعي كردند كه صداي موزيك درتمام نقاط جهان كاملا شنيده شود، ولي جنگ جهاني اول زحمات آن‌ها را بي‌نتيجه گذاشت.
احتياجات نظامي در دوران جنگ، استفاده از بي‌سيم را گسترش داد و در تاريخ ۱۱ نوامبر سال ۱۹۱۸ تلگراف بي‌سيم، نويد پايان جنگ را به همه جهانيان اعلام نمود.
در مجموع و با تمام فرازونشيب ها، درسال ۱۹۲۰ بهره برداري عمومي از راديو در جهان آغاز شد.
نخستين دستگاه پخش راديو
اولين دستگاه‌هاي پخش منظم راديويي در سال۱۹۲۰ در انگلستان به كار افتاد و در سال ۱۹۲۶ اولين كنفرانس بين المللي راديويي با شركت ۲۷ كشور جهان، در برلين برپا شد و آيين نامه مقررات ارتباطات راديويي به تصويب رسيد.
رشد فزاينده راديو و مخاطبانش، آنرا تبديل به‌رسانه‌اي جمعي و فراگير نمود. ارزاني بهاي راديو هاي ترانزيستوري نيز به پيشرفت اين رسانه در كشورهاي توسعه نيافته كمك شاياني كرد.
راديو در ايران
درسال ۱۳۰۳ هجري شمسي (۱۹۲۴ م) توسط وزارت جنگ، مقدمات استفاده از بي‌سيم فراهم شد. در سال ۱۳۰۵ بي‌سيم در ايران وارد گرديد. از سال ۱۳۱۱ موئسسات بي‌سيم توسعه پيدا كردند، كه نهايتا” به ايجاد راديو منتهي شد.
هيات وزيران روز دوم مهر ماه ۱۳۱۳ استفاده از راديو را تصويب كرد و مقرراتي وضع شد كه براي نصب آنتن و استفاده از راديو اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن لازم بود.
در سال ۱۳۱۶ مقدمات ايجاد مركز راديو به وسيله وزرات پست و تلگراف و تلفن فراهم و به‌دنبال اين اقدام در سال ۱۳۱۷ سازمان پرورش افكار تاسيس شد. اين سازمان داراي كميسيون‌هاي مطبوعات، كيت كلاسيك، سخنراني، نمايش‌هاي راديويي و موسيقي بود.
در چهارم ارديبهشت ۱۳۱۹ اولين فرستنده راديويي در ايران در محل بي‌سيم در جاده قديم شميران افتتاح گرديد.
از سال ۱۳۱۹ راديو تهران در ۲۴ ساعت فقط ۸ ساعت برنامه اجرا مي‌كرد كه شامل اخبار، موسيقي ايراني، گفتار مذهبي، فرهنگي، جغرافيايي و تاريخي بود.
درسال ۱۳۲۲ راديو تهران بخش ديگري به تعداد بخش هاي قبلي خود افزود و صبح‌ها نيز برنامه آن سه ساعت افزايش يافت. در سال ۱۳۲۴ براي روزهاي تعطيل نيز برنامه‌هايي مدون پخش مي‌گرديد.
توسعه راديو در ايران
در بدو تاسيس، راديو تهران داراي دو فرستنده كه يكي براي موج متوسط و ديگري براي موج كوتاه بود، براي پخش برنامه‌هاي خود از يك استوديو در محل اداره بي‌سيم استفاده مي‌كرد.
در سال ۱۳۲۷ يك فرستنده در اختيار راديو قرار گرفت و يك استوديوي كوچك در ميدان ارگ براي پخش اخبار ساخته شد.
در سال ۱۳۳۶ نام راديو تهران به راديو ايران تبديل و بعدها در كنار راديو ايران، فرستنده دومي به نام راديو تهران نيز مشغول به كار گرديد كه در آغاز امر تنها موسيقي از آن پخش مي‌شد.
اهداف و تشكيلات راديو در ايران
اداره راديو در بدو تاسيس به اداره كل انتشارات و تبليغات به مديريت دكتر عيسي صديق اعلم، استاد دانشگاه واگذار شد.
اهداف و وظايف اين اداره عبارت بودند از:
تعيين سياست و خط مشي راديو
توسعه فرهنگ عمومي و آشنا كردن مردم به اصول زندگي نوين
توجه به وحدت ملي، مباني مليت و حفظ استقلال
شرح تحولات كشور
رعايت كامل سياست دولت در انتشار اخبار
تاسيس مدرسه براي تربيت خطيب، قصه‌گو،شاهنامه خوان
نصب راديو و بلندگوي عمومي در مركز شهر
تاسيس مدرسه هنرپيشگي
اولين كساني كه در راديو مشغول شدند
اين افراد از ميان فرهنگيان و هنرمندان شايسته و با ذوق انتخاب و از ساير وزارتخانه‌ها به اداره كل انتشارات و تبليغات منتقل شدند.
استاد محمد حجازي ملقب به مطيع‌الدوله(نويسنده و داستان‌نويس)، عبدالرحمن فرامرزي(نويسنده و مدير روزنامه كيهان)، حسينقلي مستعان(داستان‌نويس)، ابوالقاسم پاينده (نويسنده)، ابوالقاسم اعتصام‌زاده و مشفق همداني (مترجم) و نيز براي تعيين خط مشي و سياست راديو، شوراي عالي انتشارات بر پا شد كه اعضاي آن عبارت بود از: علامه محمد قزويني، محمد علي‌فروغي (ذكاء الملك)، دكتر قائم غني، دكتر علي‌اكبر سياسي (رييس دانشگاه تهران)، دكتر رضا زاده‌شفق، دكتر محمود افشار و استاد علينقي وزيري.
صداي جمهوري اسلامي ايران
پس از انقلاب اسلامي، نام سازمان راديو تلويزيون ملي ايران تبديل به صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران شد.رياست اين سازمان هر پنج سال يك بار توسط رهبر انتخاب مي‌شود، بالاترين مقام راديو، معاون رييس سازمان در حوزه صدا مي‌باشد.
راديو در ايران طي سابقه ۸۸ ساله اش فراز و نشيب هاي فراواني را پشت سر نهاده است. طي سالهايي كه لوازم فرهنگ مكتوب (كتاب، روزنامه و …) هنوز از گستردگي كافي در ميان مردم برخوردار نبود، راديو به عنوان يك رسانه اثرگذار از يك سو منبع دريافت اطلاعات و اخبار مربوط به رويدادهاي داخلي و خارجي و از سوي ديگر وسيله اي براي پر كردن اوقات فراغت قشرهاي گوناگون جامعه بود.
راديو در جمهوري اسلامي ايران نسبت به ساير رسانه ها برد و پوشش بيشتري دارد و اينك امواج راديو به دور افتاده ترين نقاط كشور راه يافته است و امكان برقراري ارتباط با مردم را دارد. چنان كه در سال ۱۳۵۶ ش. تنها شبكه فعال راديويي كانال اول راديو بود در كنار آن، كانال دوم راديو و هفده مركز شهرستان، فعاليت راديويي محدود داشتند.
امروزه با توجه به پیشرفت جوامع در استفاده از اینترنت و تلفن همراه(رادیو اینترنتی و راديو همراه)، راه حل بسیار مناسبی برای انتشار قوی تر اطلاعات به صورت سمعی می باشد.
در پايان قديمي ترين سند صوتي تاريخ ايران (۱۳۰۰ هجري شمسي) را تقديم شما مي كنيم. صداي مظفرالدين شاه خطاب به اتابك اعظم:
متن سخنان مظفرالدين شاه:
اتابك اعظم از خدمات صادق و لايق شما كه تا به حال چهل سال است خدمت می كنيد از همۀ خدمات شما راضی هستيم به خصوص از خدمات اين سه چهار ساله ای كه در صدارت خود اظهار ميكنيد و انشاء الله عوض اينها را همه را به شما مرحمت خواهيم فرمود و شما هم ابدا” ذره ای در خدمات خودتان ان شاء الله قصور نخواهيد داشت و مرحمت ما را به اعلا درجه نسبت به خودتان بدانيد انشاء الله الرحمن بعد چهار صد سال كه خدمت بكنيد اميدوار هستيم كه هميشه خوب باشه و اين خدماتی كه به من می كنيد و به مملكت ايران می كنيد البته خداوند او را بی عوض نخواهد گذاشت. ان شاءالله عوض او را هم خدا و هم سايۀ خدا كه خودمان باشیم [!] به شما خواهیم داد و از خدمات همه وزرا هم راضی هستيم و شما خدمات همه را حقيقتا” خوب عرض می كنيد و همه را به موقع عرض می كنيد.
در بخش ديگري از اين گفتار در خصوص جايگاه راديو نزد روستائيان بويژه در روستايمان ايمن آبادوكروكلا سخن خواهيم گفت.
