راهیست راه عشق که هیچش کناره نیست آنجا جز آنکه جان بسپارند چاره نیست
هر گه که دل به عشق دهی خوش دمی بود در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست
اين روزها در كشورمان، استانمان، شهرمان و حتي روستايمان، صحبت از عشق و محبت ميان زن و شوهرهاست. هديه دادن ها و عزيزتر شمردن عشق ميان عاشق و معشوق.
بعضي ها ولنتاين را گرامي مي دارند و بعضي ها نيز سپندارمذگان. بعضي ها اولي را فرهنگ غرب معرفي مي كنند و بعضي ها مي گويند غرب و شرق ندارد مهم روزي زن و شوهرها به ياد هم باشند و كمي بيشتر براي هم وقت بگذارند. بعضي ها نيز مي گويند حال كه در فرهنگ خودمان روزي به اين نام داريم، چرا همان روز را به جشن ننشينيم و عشق را گرامي نداريم.
در اين مقاله كوتاه جهت افزايش آگاهي دوستاني كه از پيشينه اين دو مناسبت بي خبرند اطلاعاتي داده مي شود.
در ایران باستان حدود ۲۰ قرن پیش از میلاد، روزی موسوم به روز عشق وجود داشته است. این روز در تقویم جدید ایرانی دقیقا” مصادف است با ۲۹ بهمن. این روز سپندارمذگان یا اسفندارمذگان نام داشته است.
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده است که ایرانیان باستان این روز را روز بزرگداشت زن و زمین می دانسته اند.
فلسفه بزرگداشت این روز به عنوان “روز عشق” به این صورت بوده است که در ایران باستان هر ماه را ۳۰ روز حساب می کردند و علاوه بر اینکه ماه ها اسم داشتند، هر یک از روزهای ماه نیز، یک نام داشتند.
به عنوان مثال روز اول “روز اورمزد” ، روز دوم “بهمن” ، روز سوم “اردیبهشت”، روز چهارم “شهریور” و روز پنجم “سپندار مذ” بوده است. سپندار مذ لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن.
زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می ورزد.
زشت و زیبا را به یک چشم می نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندار مذگان را به عنوان نماد عشق می پنداشتند.
در باور ایرانى مرد داراى قدرت مردانگى و تفکر و خردورزى بیشترى است، در برابر آن زن نیز داراى مهر ورزى، عشق پاک، پاکدامنى و از خودگذشتگى فراوان ترى است، که هر یک از این دو، به تنهایى راه به جایى نبرده و حتى روند پویایى گیتى را هم به ایستایى مى کشانند.
اشوزرتشت خوشبختى بشر را وابسته به میزان دانش و خرد انسان مى داند نه جنسیت، قومیت، رنگ و نژاد و از دیدگاه وى همه انسان ها _ همه زنان و مردان _ داراى حقوق برابرند.
او دختران را در گزینش همسر آزاد شمرده و عشق پاک و دانش نیک را دو معیار اصلى مى داند و خوشبختى همسران جوان را، در زندگى زناشویى در این مى داند که هر یک بکوشند تا در راستى از دیگرى پیشى جویند.
امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین سرسبز و نشانی از باروری و زایش است.
جشن سپندارمذگان یا اسفندگان، روز گرامیداشت زنان در ایران باستان بوده و این روز به نام «مردگیران» یا «مژدگیران» یا «مزدگیران» (هدیه گرفتن از مردان) نیز در ادبیات فارسی به کار رفته است.
گردیزی در کتاب زینالاخبار نیز درباره واژه «مردگیران» اشاره کرده است که از این جهت این جشن را مردگیران می گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مرد زندگی خود را برمی گزیدند.
سپندار مذگان جشن زمین و گرامیداشت عشق است که هر دو در کنار هم معنا پیدا می‌کردند. در این روز زنان به شوهران خود با محبت هدیه می‌دادند. مردان نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آنها هدیه داده و از آنها اطاعت می‌کردند.
اینک زمین را می‌ستاییم؛
زمینی که ما را در بر گرفته است.
ای اََهوره مَزدا !
زنان را می ستاییم.
زنانی را که از آن ِتو به شمار آیند
و از بهترین اَشَه برخوردارند، می‌ستاییم.
( اوستا – یسنا ۳۸ – بند ۱ )
در قرن سوم میلادی که مطابق می شود با اوایل امپراطوری ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بوده است به نام کلودیوس دوم. کلودیوس، عقاید عجیبی داشت، از جمله اینکه سربازی خوب خواهد جنگید، که مجرد باشد؛ از این رو ازدواج را برای سربازان امپراطوری روم قدغن می کند.
کلودیوس به قدری بی رحم و فرمانش به اندازه ای قاطع بود که هیچ کس جرات کمک به ازدواج سربازان نداشت. اما کشیشی به نام والنتیوس (ولنتاین)، مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری می کرد. کلودیوس دوم از این جریان خبر دار می شود و دستور می دهد که ولنتاین را به زندان بیاندازند. سرانجام کشیش به جرم جاری کردن عقد عشاق، اعدام می شود.
بنابراین او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق می دانند و از آن زمان نهاد و سمبلی می شود برای عشق.
در کشورهای اروپایی و امریکائی دادن شکلات به عنوان هدیه روز ولنتاین از شهرت خاصی برخوردار است. تزئین شکلات و پختن انواع آن نیز از آداب روز ولنتاین به شمار می‌رود.
ملت ایران از جمله ملت هایی است که زندگی اش با جشن و شادمانی پیوند فراوانی داشته است، به مناسبت های گوناگون جشن می‌‌گرفتند و با سرور و شادمانی روزگار می‌‌گذرانده اند. این جشن ها نشان دهنده فرهنگ، نحوه زندگی، خلق و خوی، فلسفه حیات و کلا” جهان‌بینی ایرانیان باستان است.
چند سالی است که ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه( روز ولنتاین و خرید گل و عروسک، شکلات و … در کشورمان باب شده است. اکثر جوان ها بدون اطلاع از پيشينه آن، فقط می دانند که در این روز باید برای کسانی که دوستشان دارند هدیه بخرند.
اخيرا” گروهی از دوستداران فرهنگ ایرانی پیشنهاد کرده‌اند که به منظور حفظ فرهنگ ایرانی سپندارمذگان بجای ولنتاین به عنوان روز عشق گرامی داشته شود.
